Το ανάγλυφο του Μίθρα Ταυροκτόνου στις Θέρμες βρίσκεται πάνω σε βράχο νοτιο-ανατολικά του οικισμού. Έγινε γνωστό το 1973 μετά από έρευνες της Εφορείας Αρχαιοτήτων. Λίγα χρόνια αργότερα κατασκευάστηκε γύψινο εκμαγείο, το οποίο είχε εκτεθεί στο Μουσείο Κομοτηνής. Το ανάγλυφο έχει ύψος 1,07 μ. και πλάτος 1,12 μ. στη βάση του.
Η παράσταση απεικονίζει τον θεό Μίθρα μέσα σε τοξωτό πλαίσιο καθώς σκοτώνει τον ιερό ταύρο. Φορά περσικό ένδυμα (κάνδυς), κοντό χιτώνα, χλαμύδα που ανεμίζει προς τα πίσω και σκούφο φρυγικού τύπου (πίλο). Με το δεξί τεντωμένο πόδι πατά πάνω στο πίσω δεξί πόδι του ταύρου ενώ φέρει το αριστερό του γόνατο πάνω στη ράχη του γονατισμένου ζώου. Ο θεός πιθανότατα συγκρατεί το κεφάλι του ταύρου με το αριστερό χέρι ενώ με το δεξί τελεί τη θυσία βυθίζοντας το μαχαίρι στο λαιμό του. Οι ακόλουθοί του, Καύτης και Kαυτοπάτης, εικονίζονται δεξιά και αριστερά ντυμένοι με παρόμοιο τρόπο. Κρατούν αναμμένες δάδες, στραμμένες προς τα επάνω και προς το έδαφος. Κάτω από το ιερό ζώο διακρίνεται το φίδι, το οποίο περιμένει να ξεδιψάσει με το αίμα της θυσίας. Ανάμεσα στον Καύτη και στο κεφάλι του ταύρου υπάρχει η μορφή του Μίθρα που γεννιέται από τον βράχο κρατώντας δάδα και μαχαίρι (πετρογένεση). Μία αδιάγνωστη μορφή, ίσως προτομή Ήλιου, προβάλλεται πάνω από την κεντρική παράσταση.
Στο κάτω μέρος του αναγλύφου υπάρχουν σκηνές από το θρησκευτικό κύκλο του Μίθρα μέσα σε οκτώ μικρά τοξοειδή πλαίσια. Συνδέονται με τα στάδια μύησης των πιστών ή με τις ευεργεσίες του θεού: ο Άτλας που σηκώνει τη Γη, ο Μίθρας τοξότης στο θαύμα της ανάβλυσης νερού, ο Μίθρας πάνω στον νικημένο ταύρο, ο Μίθρας ταυροφόρος, η σκηνή της χειροτονίας όπου ο θεός ακουμπά τα χέρια του στο κεφάλι του Ήλιου, το ιερό συμπόσιο του Μίθρα και του Ήλιου και η άνοδος του θεού στον ουρανό (αποθέωση).
O Μίθρας ήταν μία δευτερεύουσα θεότητα στην αρχαία περσική θρησκεία. Το όνομα Mitra ή Mithra αναφέρεται στα ιερά κείμενα Avesta του Ζωροαστρισμού και αποδόθηκε στα ελληνικά ως Μίθρας. Οι πληροφορίες που διαθέτουμε προέρχονται από πολυάριθμα αρχαιολογικά ευρήματα: περίπου 420 αρχαιολογικές θέσεις, 1000 επιγραφές, 700 αναπαραστάσεις του Μίθρα Ταυροκτόνου και 400 άλλα μνημεία.
Ο Πλούταρχος (46-127 μ.Χ.) αναφέρει ότι πειρατές από την Κιλικία έφεραν τις τελετές για τη λατρεία του θεού στη Ρώμη. Σύγχρονοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο Μιθραϊσμός δεν αποτελεί απλώς μία ρωμαϊκή εκδοχή της περσικής λατρείας του Mitra αλλά δημιουργήθηκε στη Ρώμη από κάποιους που γνώριζαν τις ελληνικές και τις ανατολικές θρησκείες ενώ ενσωματώνει ιδέες που ίσως περνούν μέσα από τα ελληνιστικά βασίλεια. Μία μορφή του Μίθρα εξάλλου ταυτίζεται με τον θεό Ήλιο. Στα ρωμαϊκά χρόνια το όνομα του θεού συνδέεται με μία νέα και διακριτή μορφή και η μυστηριακή λατρεία του εξαπλώνεται και κυριαρχεί στην Αυτοκρατορία.
Τα μυστήρια ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή ανάμεσα στις ρωμαϊκές λεγεώνες. Τα ιερά του Μίθρα (Mιθραία) ήταν κυρίως υπόγειοι χώροι, φυσικά σπήλαια ή κατασκευές-κρύπτες. Στην κόγχη όπου κατέληγε ο κεντρικός διάδρομος υπήρχε παράσταση της ταυροκτονίας. Η λατρεία ήταν αποκλειστικά ανδρική. Υπήρχαν επτά στάδια μύησης τα οποία συνδέονταν με διαφορετικά τελετουργικά γεύματα.
Πολλοί μελετητές αναφέρονται σε κοινά στοιχεία της λατρείας του Μίθρα με τον Χριστιανισμό, όπως είναι η τελετή μύησης, η χρήση του νερού, το ιερό δείπνο, η γέννηση του θεού στις 25 Δεκεμβρίου, η Κυριακή ως ημέρα λατρείας και ο σωτηριολογικός χαρακτήρας.
Το ανάγλυφο του Μίθρα στις Θέρμες συνδέεται με την ύπαρξη μικρού φρουρίου του 2ου-3ου αι. μ.Χ. στο γειτονικό ύψωμα Στήθωμα, όπου πιθανότατα υπήρχε στρατιωτική εγκατάσταση για τον έλεγχο της φυσικής διάβασης που ακολουθεί τον χείμαρρο των Θερμών. Ενδείξεις για τη λειτουργία μεταλλείων και οι ιαματικές πηγές ενισχύουν την άποψη για την παρουσία ρωμαϊκής φρουράς στην περιοχή.
Πηγή
Συντάκτης: Μαρία Χρυσάφη / © Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού
