Τόσο η εξάντληση, όσο και η θερμοπληξία είναι δυνατό να προληφθούν.
Συμπτώματα, πρόληψη και τρόποι αντιμετώπισης
Προσπαθείτε να σβήσετε αυτή την πυρκαγιά έξι μερόνυχτα τώρα, αλλά δυστυχώς δε σβήνει με τίποτα! Δυο φορές κινδυνέψατε σοβαρά, όταν αναζωπυρώθηκε ξαφνικά και λίγο έλειψε να σας περικυκλώσουν οι φλόγες. Τα ξερά χαμόκλαδα σκαλώνουν πάνω σας και σας γρατζουνάνε, ενώ η φωτά μεταδίδεται ταχύτατα, κατακαίγοντας τη χαμηλή βλάστηση. Ισχυροί άνεμοι, που σας έχουν προειδοποιήσει ότι έρχονται από το Νότο, κινούνται κυκλικά, αναποδογυρίζοντας τα πάντα στο πέρασμά τους. Η ανυπόφορη ζέστη κατά τη διάρκεια της ημέρας βοηθά στην εξάπλωση της φωτιάς και σας έχει εξουθενώσει.
Μαζεύετε και απλώνετε συνέχεια σωλήνες και εργαλεία, προχωρώντας πάνω σε απότομες πλαγιές και βαδίζετε με δυσκολία, συνήθως χωρίς φαγητό και νερό, αναπνέοντας τη σκόνη και τον καπνό, σε μια προσπάθεια να νικήσετε τη φωτιά. Ο επικεφαλής βρίσκεται από το μεσημέρι σε κατάσταση υπερέντασης, ενώ στην ομάδα επικρατεί ένας γενικός εκνευρισμός λόγω της έλλειψης πόσιμου νερού. Έχουν περάσει δυο ώρες περίπου από την τελευταία φορά που φάγατε κάτι και απ’ ό,τι φαίνεται, η μέρα θα είναι ιδιαίτερα ζεστή. Παρόλα αυτά, κανείς δεν είναι διατεθειμένος να εγκαταλείψει την προσπάθεια, προτού η φωτιά τεθεί υπό έλεγχο. Προχωράτε αργά προς το ύψωμα, φέροντας μαζί σας όλα τα φορητά μέσα, μεταξύ αυτών και αλυσοπρίονα, για να ανακόψετε το μέτωπο.
Ξαφνικά, κάποιος μπροστά σας αρχίζει να συμπεριφέρεται παράξενα.
Στριφογυρίζει, κοιτά στο κενό και μουρμουρίζει ασυναρτησίες.
Γέρνει αναψοκοκκινισμένος πάνω στην αξίνα του, ανασαίνει βαριά και τα μάτια του γυαλίζουν, σα να είναι μεθυσμένος. Τα χέρια και τα πόδια του τρέμουν, τα γόνατά του λυγίζουν και σε λίγο σωριάζεται στο έδαφος.
Έχει πάθει θερμοπληξία. Τι κάνετε;
Η μεγάλη ζέστη είναι δυνατό να προκαλέσει κράμπες λόγω της απώλειας αλάτων, εξάντληση και βέβαια, θερμοπληξία που είναι και το σοβαρότερο. Η θερμοπληξία, παρόλο που μπορεί να αποβεί μοιραία ή να προκαλέσει μόνιμες βλάβες, είναι δυνατό να προληφθεί σχετικά εύκολα. Αν, όμως, συμβεί τελικά, είναι σημαντικό να τεθεί άμεσα υπό έλεγχο, προκειμένου να αποφευχθούν τυχόν επιπλοκές.
Αυτοί που είναι ασυνήθιστοι στη μεγάλη ζέστη ή αφυδατώνονται εύκολα, λόγω υπερβολικής εφίδρωσης ή ανεπαρκούς κατανάλωσης υγρών (ή από το συνδυασμό και των δύο), έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν κράμπες. Αντίθετα, αποφεύγουμε να πάθουμε κράμπα λόγω της ζέστης, όταν πίνουμε αρκετά υγρά, τρώμε πολλά φρούτα όπως μπανάνες και πορτοκάλια, φρέσκες σαλάτες, καθώς και όταν καταναλώνουμε περισσότερο αλάτι με το φαγητό.
Η παρατεταμένη έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες, σε συνδυασμό με την αφυδάτωση, μπορεί να προκαλέσει εξάντληση. Τα συμπτώματα είναι ζαλάδα, εφίδρωση, ξηροστομία, πονοκέφαλος, αδυναμία, κόπωση, κρύο δέρμα και ασταθές βάδισμα. Άλλες ενδείξεις είναι οι μυικές κράμπες και ο αδύναμος, αλλά γρήγορος σφυγμός. Η εξάντληση λόγω ζέστης μπορεί να θεραπευθεί με αυξημένη χορήγηση υγρών και ηλεκτρολυτών, καθώς και με ανάπαυση σε δροσερό μέρος.
Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Προληπτικής Ιατρικής, η εξάντληση λόγω ζέστης αργεί να εκδηλωθεί. Αντίθετα, η θερμοπληξία απότομα και σχεδόν χωρίς προειδοποίηση. Κατατάσσεται, δε, στα επείγοντα περιστατικά και μπορεί να αποβεί μοιραία, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
Ειδικότερα, αν δεν εξασφαλισθεί ιατρική βοήθεια το συντομότερο δυνατό, η θερμοπληξία μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικές βλάβες ή ακόμα και θάνατο.
Τα συμπτώματα της θερμοπληξίας είναι η υψηλή θερμοκρασία σώματος και το δέρμα που είναι ζεστό, ξηρό και κόκκινο. Η εφίδρωση σταματά και οι βαθιές εισπνοές με γρήγορο σφυγμό ακολουθούνται από κοφτές αναπνοές και αδύναμο σφυγμό. Οι κόρες των ματιών διαστέλλονται και ο λόγος γίνεται ασυνάρτητος, ενώ μπορεί, επίσης, να προκληθεί στο άτομο σύγχυση, ντελίριο, σπασμοί ή παραισθήσεις.
Περισσότερο επιρρεπή στη θερμοπληξία είναι τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης ή οι καρδιακές παθήσεις. Η χρήση οινοπνεύματος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο, ενώ η αφυδάτωση που είναι αποτέλεσμα εμετού ή διάρροιας μπορεί, επίσης, να αυξήσει κατακόρυφα τις πιθανότητες θερμοπληξίας, σε περιόδους μεγάλης ζέστης.
Τόσο η εξάντληση, όσο και η θερμοπληξία είναι δυνατό να προληφθούν.
Με τα πρώτα σημάδια εξάντλησης, φύγετε από τον ήλιο, αλλιώς η θερμοκρασία του σώματός σας θα συνεχίσει ν’ ανεβαίνει. Πιείτε περισσότερα υγρά, ιδίως αν τα ούρα σας έχουν σκούρο χρώμα. Σημειώστε ότι το αίσθημα της δίψας δεν αποτελεί αξιόπιστη ένδειξη ότι το σώμα σας χρειάζεται υγρά. Επομένως, αν ιδρώνετε πολύ, φροντίστε να πίνετε συνέχεια νερό ή νερό με αλάτι. Υγρά όπως το Gatorade μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν. Αντίθετα, το αλκοόλ και η καφεΐνη αυξάνουν την απώλεια υγρών από το σώμα, ενώ τα αλμυρά φαγητά μπορούν να βοηθήσουν στη συγκράτησή τους.
Σύμφωνα με τον Δρα Gabe Mirkin του Ινστιτούτου Αθλητικής Ιατρικής, η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι να τοποθετήσουμε το θύμα μέσα σε παγωμένο νερό. Ο Mirkin αναφέρει σαν παράδειγμα έναν αγώνα δρόμου στη Μασαχουσέτη, στη διάρκεια του οποίου 22 δρομείς λιποθύμησαν, εξαιτίας της ζέστης. Οι μισοί από αυτούς μπήκαν μέσα σε κρύο νερό, ενώ οι υπόλοιποι τυλίχθηκαν με υγρές πετσέτες. Πράγματι, το μπάνιο με το κρύο νερό δρόσισε τους δρομείς πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι οι βρεγμένες πετσέτες. Επομένως, αν δείτε κάποιον να λιποθυμά και υποψιάζεστε ότι έχει πάθει θερμοπληξία, εξασφαλίστε αμέσως ιατρική βοήθεια και παγωμένο νερό, αν αυτό είναι εφικτό.
Ο Buck Tilton του Ιατρικού Ινστιτούτου Wilderness στο Κολοράντο, ισχυρίζεται ότι η θερμοπληξία μπορεί να σου καταστρέψει όχι μόνο τη μέρα, αλλά και ολόκληρη τη ζωή.
“Η θερμότητα του ανθρώπινου σώματος χάνεται με τέσσερις τρόπους: αγωγιμότητα, ακτινοβολία, μεταγωγή και εξάτμιση. Η αγωγιμότητα, δηλαδή η απώλεια θερμότητας διαμέσου της άμεσης επαφής με κάτι πιο κρύο από εμάς, δε βοηθά πολύ σε μια ζεστή μέρα, λέει ο Tilton. “Αντίθετα, στην περίπτωση αυτή, το σώμα μας είναι πιθανό να απορροφήσει ακόμη περισσότερη θερμότητα από ένα ιδιαίτερα ζεστό περιβάλλον. Με την ακτινοβολία, η θερμότητα αποβάλλεται απευθείας από την επιφάνεια του δέρματος. Ωστόσο, σε μια ηλιόλουστη καλοκαιρινή μέρα, καθώς το σώμα μας περιβάλλεται από ζεστό αέρα, η θερμότητα που χάνουμε με την ακτινοβολία είναι ελάχιστη ως μηδενική. Μεταγωγή είναι η απώλεια θερμότητας διαμέσου της κίνησης του αέρα γύρω από το σώμα μας. Στην πράξη, η μεταγωγή θερμότητας σταματά, όταν δε φυσά καθόλου κι εμείς μένουμε ακίνητοι, καθώς και όταν η θερμοκρασία του αέρα φθάσει, κατά μέσο όρο, τους 33 βαθμούς Κελσίου.
Ο Tilton εξηγεί πως η κυριότερη μέθοδος απώλειας της θερμότητας είναι η εξάτμιση. “Η θερμότητα μεταφέρεται από το αίμα κοντά στην επιφάνεια του σώματος, απ’ όπου αποβάλλεται διαμέσου της εξάτμισης του ιδρώτα, η οποία δροσίζει το δέρμα. Έτσι, το δροσερό πλέον αίμα κυκλοφορεί με τη σειρά του μέσα στο σώμα, διατηρώντας το εσωτερικό του σε μια ανεκτή θερμοκρασία. Με άλλα λόγια, λέει ο Tilton, “αν δεν ιδρώσουμε, δε γλιτώνουμε τη θερμοπληξία.
Δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο να χάνουμε με τον ιδρώτα μέχρι και ένα λίτρο υγρών την ώρα. Ωστόσο, σε ακραίες περιπτώσεις, ο ρυθμός απώλειας υγρών από το σώμα μπορεί να φτάσει ακόμη και τα τρία λίτρα την ώρα. “Η παρατεταμένη εφίδρωση μπορεί να μας οδηγήσει στην εξάντληση, που χαρακτηρίζεται από πονοκεφάλους, ζαλάδα, ναυτία, γρήγορη αναπνοή και φυσικά, αίσθημα κούρασης, τονίζει ο Tilton. “Συχνά, οι ασθενείς είναι τόσο ιδρωμένοι, ώστε αισθάνονται δροσεροί, τους πιάνει ταχυπαλμία και παραπονιούνται ότι έχουν κρυάδες. Η θεραπεία πρέπει να περιλαμβάνει μεταφορά του παθόντα σε σκιερό μέρος και ενυδάτωση από το στόμα με δροσερό, ελαφρά αλατισμένο νερό. Ορισμένοι ειδικοί προτιμούν τη χρήση υγρών με ηλεκτρολύτες, όπως το Gatorade. Όμως, τέτοιου είδους ποτά θα πρέπει να χορηγούνται σε μεγαλύτερες ποσότητες και σε τακτά χρονικά διαστήματα, τρεις ή τέσσερις φορές ανά ώρα, γιατί ο ανθρώπινος οργανισμός δυσκολεύεται να τα απορροφήσει.
Σύμφωνα με τον Tilton, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, η θερμοπληξία προκαλεί το θάνατο 4.000 ανθρώπων περίπου, κάθε χρόνο. “Υπάρχουν δύο είδη θερμοπληξίας, εξηγεί ο Tilton.
“Στις κλασικές περιπτώσεις, ο ασθενής είναι συνήθως ηλικιωμένος ή άρρωστος ή και τα δύο. Η θερμοκρασία και τα επίπεδα υγρασίας του περιβάλλοντος διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα για αρκετές ημέρες, με αποτέλεσμα ο οργανισμός του να έχει αφυδατωθεί σε τέτοιο σημείο, ώστε οι μηχανισμοί απώλειας θερμότητας να είναι, πλέον, τρομερά καταβεβλημένοι. Θα μπορούσαμε να πούμε πολύ απλά, ότι ο ασθενής έχει πλέον “ξεμείνει από ιδρώτα. Το δέρμα του είναι ζεστό, κόκκινο και ξηρό. Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής πέφτει συνήθως σε κώμα και αν δε λάβει εγκαίρως κατάλληλη ιατρική θεραπεία, μπορεί και να πεθάνει.
“Ωστόσο, συνεχίζει ο Tilton, “το μεγαλύτερο ποσοστό πεθαίνει από το δεύτερο είδος θερμοπληξίας, τη λεγόμενη “αγωνιώδη θερμοπληξία. Το θύμα είναι συνήθως νεαρής ηλικίας, σε καλή φυσική κατάσταση και ασυνήθιστο στη ζέστη. Ιδρώνει μεν, αλλά ο οργανισμός του δεν προλαβαίνει να αποβάλει τη θερμότητα που παράγεται στο σώμα του.
Τα αρχικά συμπτώματα περιλαμβάνουν μια ξαφνική, αλλά αξιοπρόσεκτη διαταραχή των φυσιολογικών διανοητικών λειτουργιών: αίσθημα αποπροσανατολισμού, οξυθυμία, ευερεθιστικότητα, παραισθήσεις, ασυνάρτητος λόγος. Το δέρμα είναι ζεστό, κόκκινο και υπερβολικά ιδρωμένο. Η αναπνοή γίνεται πιο γρήγορη, η καρδιά χτυπά ανεξέλεγκτα και σε λίγο ο ασθενής καταρρέει.
Σύμφωνα με τον Tilton, είναι ζωτικής σημασίας να μειωθεί η θερμοκρασία του ατόμου που έχει πάθει θερμοπληξία και συνιστά να του αφαιρούμε τα ρούχα, να το τυλίγουμε με βρεγμένο ύφασμα και να του κάνουμε αέρα με δύναμη. Επίσης, κάνοντας μασάζ στα χέρια, τα πόδια και τοποθετώντας, παράλληλα, θήκες με πάγο στο λαιμό, τη βουβωνική χώρα και τις μασχάλες, επιταχύνουμε την απώλεια θερμότητας από το σώμα. “Η τοποθέτηση των ασθενών μέσα σε κρύο νερό είναι λιγότερο αποτελεσματική, υποστηρίζει ο Tilton “και συχνά, γίνεται επικίνδυνη, αφού δύσκολα καταφέρνουν να διατηρηθούν μόνοι τους στην επιφάνεια και μπορεί ακόμα και να πνιγούν. Τα θύματα θερμοπληξίας πρέπει να εξετάζονται από γιατρό όσο το δυνατό συντομότερα, ακόμα και όταν φαίνονται να έχουν συνέλθει. Η υπερβολική εσωτερική θερμοκρασία μπορεί να προκαλέσει εσωτερική κατάρρευση, που σε ορισμένους οργανισμούς δεν εκδηλώνεται αμέσως, αλλά εμφανίζεται αργότερα.
Πρόληψη
Η λήψη προληπτικών μέτρων, πολύ πριν αρχίσει η θερινή περίοδος, μπορεί να μειώσει τις πιθανότητες για θερμοπληξία. “Ένας από τους καλύτερους τρόπους προστασίας από τη θερμοπληξία, είναι μέσω της απόκτησης και διατήρησης υψηλού επιπέδου φυσικής κατάστασης, γράφει ο Brian Sharkey. “Οι άνθρωποι που είναι σε φόρμα, διαθέτουν καλύτερα ανεπτυγμένο κυκλοφοριακό σύστημα, καθώς και αυξημένο όγκο αίματος, που είναι σημαντικό για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, ιδιαίτερα σε περιόδους μεγάλης ζέστης. Επιπλέον, οι γυμνασμένοι άνθρωποι ιδρώνουν ευκολότερα, έτσι μπορούν, την ώρα που εργάζονται, να διατηρούν χαμηλότερη θερμοκρασία στο σώμα τους, καθώς και λιγότερους καρδιακούς παλμούς. Άλλωστε, προσθέτει ο Sharkey, “τα άτομα που βρίσκονται σε καλή φυσική κατάσταση, προσαρμόζονται στη ζέστη πολύ πιο γρήγορα από εκείνους που είναι αγύμναστοι.
“Η επίδραση της φόρμας εργασίας στην απόδοση των πυροσβεστών που εργάζονται σε συνθήκες μεγάλης ζέστης, μελετήθηκε πρόσφατα στο Πανεπιστήμιο της Μοντάνα, λέει ο Sharkey. “Ο πιο γυμνασμένος πυροσβέστης ολοκλήρωσε άνετα ένα δίωρο τεστ κοπώσεως μέσα σε ειδικό θερμικό θάλαμο με καρδιακό ρυθμό 118 παλμών το λεπτό, ενώ ο λιγότερο γυμνασμένος αγκομάχησε για να τα καταφέρει και έφτασε τους 164 παλμούς το λεπτό. Μάλιστα, η διαφορά στη φυσική τους κατάσταση επισκίασε τις διαφορές στον ιματισμό και επηρέασε πολύ περισσότερο τις επιδόσεις τους.
Η καλύτερη άμυνα κατά της θερμοπληξίας είναι να γνωρίζουμε τις αιτίες που την προκαλούν και παράλληλα, να είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε τις συνθήκες που μπορούν να την επισπεύσουν.
Η θερμοκρασία και τα επίπεδα υγρασίας, σύμφωνα με τον Sharkey, αποτελούν τις κυριότερες ενδείξεις:
ζεστός αέρας λόγω του ήλιου ή της φωτιάς που μαίνεται σε μικρή απόσταση
πλήρης άπνοια
υπερβολική εφίδρωση
ταχυπαλμία
δύσπνοια, ζαλάδες, ρίγη ή ναυτία
Αναπλήρωση Υγρών
Είναι βασικό, να πίνουμε πολλά υγρά πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την έκθεσή μας σε υψηλές θερμοκρασίες. Η αντικατάσταση του νερού, των αλάτων και του ποτάσιου στον οργανισμό μας θα βοηθήσει να αποφύγουμε τυχόν επιπλοκές λόγω της ζέστης. “Για κάθε λίτρο νερού που χάνουμε, λέει ο Sharkey, “η θερμοκρασία του σώματός μας αυξάνεται, οι καρδιακός ρυθμός επιταχύνεται κατά 8 παλμούς το λεπτό και η απόδοση της καρδιάς μας μειώνεται, καθιστώντας την εργασία πιο δύσκολη.
Πριν από την εργασία, πρέπει να καταναλώνουμε ένα με δύο ποτήρια νερό ή χυμό, ενώ και κατά τη διάρκεια, οι ειδικοί συστήνουν να πίνουμε τουλάχιστον ένα λίτρο νερό ανά ώρα. Με τα γεύματα, πρέπει να πίνουμε όσο περισσότερο νερό μπορούμε, γενικότερα, όμως, τα υγρά που χάνουμε, επιβάλλεται να αναπληρώνονται συστηματικά, καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Επιπλέον, καλό θα ήταν να περιορίσουμε την καφεΐνη και να αποφεύγουμε το αλκοόλ.
Αναψυκτικά
Ιδιαίτερα δημοφιλή στους αθλητές, είναι τα ποτά που περιέχουν ηλεκτρολύτες (σόδα, ποτάσιο) και υδρογονάνθρακες (γλυκόζη, σουκρόζη κλπ). Τα αναψυκτικά αυτά βοηθούν στη διατήρηση της ενέργειας και των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, ενώ έχει αποδειχθεί, ότι καταναλώνονται πιο εύκολα από το νερό, χάρη στο ελαφρό άρωμα που διαθέτουν. Συνήθως, λαμβάνουμε επαρκείς ποσότητες υδρογονανθράκων και ηλεκτρολυτών με τα γεύματα. Ωστόσο, ποτά όπως το Gatorade μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της ενέργειας για μεγάλες περιόδους, ακόμη και χωρίς κατανάλωση φαγητού. Επιπλέον, τα αναψυκτικά που περιέχουν πολυμερή γλυκόζης, παρέχουν περισσότερη ενέργεια ανά λίτρο.
Αντικατάσταση Ηλεκτρολυτών
Σε περιόδους μεγάλης ζέστης, μπορούμε να καταναλώνουμε άφοβα μεγαλύτερη ποσότητα άλατος. Αυτοί που είναι ασυνήθιστοι στη ζέστη, χάνουν περισσότερα άλατα με τον ιδρώτα. Παρ’ όλα αυτά, η κατανάλωση άλατος σε μορφή ταμπλέτας δε συνιστάται, γιατί η υπερβολική ποσότητα μπορεί να βλάψει τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος και να προκαλέσει κόπωση, υψηλή πίεση, στομαχικές διαταραχές, μυϊκούς πόνους, διαταραχές στη λειτουργία της καρδιάς, απώλεια ποτάσιου και διανοητική σύγχυση. Η κατανάλωση λεμονάδας ή χυμού ντομάτας βοηθά στη διατήρηση των επιπέδων ποτάσιου στον οργανισμό.
Ενυδάτωση
“Η σωστή ενυδάτωση απαιτεί συνεχή αντικατάσταση των υγρών του σώματος, γράφει ο Sharkey. “Ωστόσο, η κατανάλωση απλού νερού, ακόμη και σε μεγάλες ποσότητες, δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος ενυδάτωσης, γιατί καταστέλλει το αίσθημα της δίψας και προκαλεί συχνοουρία. Σε περιόδους μεγάλης ζέστης, τα υγρά που πίνουμε, πρέπει να περιέχουν σχετικά υψηλά επίπεδα σόδας και λίγο ποτάσιο. Διαφορετικά η κατανάλωση υγρών πρέπει να συνοδεύεται από τροφές που περιέχουν τέτοιους ηλεκτρολύτες. Η σόδα που περιέχεται στα συνηθισμένα αναψυκτικά δεν επαρκεί για τις ανάγκες ενυδάτωσης του οργανισμού.
Προστατευθείτε από τη ζέστη
Όταν η θερμοκρασία του σώματός μας αυξάνεται πέρα από τα ανεκτά όρια, υπάρχει κίνδυνος να πάθουμε θερμοπληξία. Ο θερμός αέρας, η υγρασία, η μεγάλη ζέστη και η άπνοια, σε συνδυασμό με την ένταση της προσπάθειας που καταβάλουν οι πυροσβέστες κατά την κατάσβεση των δασικών πυρκαγιών, δημιουργούν τις κατάλληλες συνθήκες για θερμοπληξία. Παρόλα αυτά, αν γνωρίζουμε τις αιτίες που την προκαλούν και τι ακριβώς πρέπει να προσέχουμε, θα μπορέσουμε, λαμβάνοντας ορισμένες απλές προφυλάξεις, να αποφύγουμε τη θερμοπληξία και τις φοβερές της συνέπειες.
