Γράφει η Εύη Σταθουλίδου
Μετά το τέλος του εμφυλίου, τον Αύγουστο του 1949, η Χώρα μπήκε εκ νέου σε μια μακρά περίοδο πολιτικών ταραχών. Χωρισμένοι οι πολίτες με βάση τα πολιτικά τους φρονήματα σε δυο βαθιά μισούμενες παρατάξεις και τη μια βραχύβια κυβέρνηση να διαδέχεται την άλλη, η πολιτική σταθερότητα έμοιαζε άπιαστο όνειρο
Η Δημοκρατία, από το τέλος του εμφυλίου έως και την επιβολή της δικτατορίας (1949-1967), χαρακτηρίζεται από Ιστορικούς και Πολιτικούς Επιστήμονες ως «καχεκτική», και δικαίως. Μια δημοκρατία με πολύ ισχυρή παρουσία του στρατού, με ισχυρή παρέμβαση των ξένων δυνάμεων και με έντονο τον ρόλο του Στέμματος
Το «προ-απριλιανό» πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο, παρά την τυπική λειτουργία των κοινοβουλευτικών θεσμών, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια Δημοκρατία ατελώς νομιμοποιημένη, εποπτευόμενη και εύθραυστη
Μέσα σε μια συνταγματική αναρχία από μέρους του Στέμματος και του εκτεταμένου ελέγχου των Η.Π.Α, κυβερνήσεις πενήντα ημερών έδιναν τη σκυτάλη τους σε κυβερνήσεις των έξι και τεσσάρων μηνών. Η συντριπτική πλειοψηφία των κομμάτων διεκδικούσε τη λαϊκή ψήφο μόνο μια ή δύο φορές και έπειτα «εξαφανίζονταν» ή συγχωνεύονταν με άλλα κόμματα. Οι μετονομασίες ήταν άπειρες – όπως επίσης και οι μετακινήσεις βουλευτών και υποψηφίων από κόμμα σε κόμμα – και συχνά προς την κατεύθυνση τονισμού του προσωποπαγούς χαρακτήρα του κόμματος
Στις εκλογές της 11ης Μαΐου του 1958, η ΕΔΑ αναδείχθηκε αξιωματική αντιπολίτευση, το αποτέλεσμα της κάλπης προκάλεσε έντονη δυσαρέσκεια στη Δεξιά «ξυπνώντας» φόβους και φαντάσματα του παρελθόντος
Οι εκλογές του 1961 -που έμειναν γνωστές στην ιστορία ως εκλογές «βίας και νοθείας»- καταδεικνύουν το κλίμα της εποχής. Tα κόμματα της αντιπολίτευσης, έκαναν λόγο για «εκλογικό πραξικόπημα». Η Ένωση Κέντρου και η ΕΔΑ (Ενωμένη Δημοκρατική Αριστερά) εξέδωσαν «Μαύρες Βίβλους» στις οποίες έκαναν λεπτομερή απαρίθμηση των εκλογικών παραβάσεων. Ο Γ. Παπανδρέου υποστήριξε ότι μόνο στην Αθήνα είχαν προστεθεί 100.000 περίπου πλαστά ψηφοδέλτια και υπήρχαν ισχυρισμοί ότι χρησιμοποιήθηκε βία και νοθεία στην επαρχεία
Υποστηρίχτηκε μετέπειτα στη Βουλή ότι, η ανάμιξη του στρατού στη διαδικασία των εκλογών ήταν το αποτέλεσμα ενός σχεδίου που είχε την κωδική ονομασία «Περικλής». Ο Γεώργιος Παπανδρέου, ξεκίνησε τότε τον γνωστό στην ιστορία «Ανένδοτο Αγώνα» για την αποκατάσταση της δημοκρατικής νομιμότητας
Επιπρόσθετα, τον Μάιο του 1963, αποκαλύφθηκαν ορισμένες δραστηριότητες των «επαγγελματιών» εθνικοφρόνων της εξωκοινοβουλευτικής δεξιάς με τη δολοφονία του αριστερού βουλευτή Γρηγορίου Λαμπράκη
Τον Μάρτιο του 1964, ο βασιλιάς Παύλος, αφήνει την τελευταία του πνοή στο Ανάκτορο του Τατοΐου. Λίγες ώρες αργότερα, ο γιος του Κωνσταντίνος αναλαμβάνει τη βασιλεία. Ο Κωνσταντίνος, νεαρός και άπειρος δε θα καταφέρει να κερδίσει τον σεβασμό μερίδας «παλαιών» αντρών του στρατού
Τον Ιούλιο του 1965 η υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ» επιβάρυνε ακόμη περισσότερο το πολιτικό κλίμα. Επρόκειτο για μια υποτιθέμενη συνωμοσία αριστερών στο «σώμα» του στρατού, με κατηγορίες που βάρυναν τον Ανδρέα Παπανδρέου για συμμετοχή του σε αυτήν. Τα παραπάνω, δυσχέραναν τις σχέσεις Στέμματος- πρωθυπουργού, επιπρόσθετα, ο Παπανδρέου ζήτησε από τον Κωνσταντίνο την αποπομπή του Γαρουφαλιά από το υπουργείο εθνικής Άμυνας ώστε να το αναλάβει ο ίδιος. Ο Κωνσταντίνος δεν συμφώνησε με τα παραπάνω – με αποτέλεσμα ο δεύτερος να εξαναγκαστεί σε παραίτηση
Ακολούθησε η «αποστασία» με επικεφαλής τον Στέφανο Στεφανόπουλο και η αποχώρηση σαρανταπέντε βουλευτών από την Ένωση Κέντρου, με σκοπό να σχηματιστεί μια νέα κυβέρνηση με την στήριξη της (ΕΡΕ). Υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και η κυριότερη απαίτηση των οπαδών του Γ. Παπανδρέου ήταν η προκήρυξη νέων εκλογών με σύνθημα το «ένα, ένα, τέσσερα» που αναφερόταν στο άρθρο 114 του Συντάγματος
Η πολιτική κατάσταση ήταν «έκρυθμη», η Κυβέρνηση Παρασκευόπουλου – έπειτα και με το νόμο που ήθελε να περάσει η Ένωση Κέντρου για παράταση της βουλευτικής ασυλίας του Ανδρέα Παπανδρέου, που αφορούσε την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ – παραιτήθηκε στις αρχές Απριλίου με αποτέλεσμα η Χώρα να βρεθεί εκ νέου σε προεκλογική περίοδο. Οι εκλογές είχαν προκηρυχθεί για τις 28 Μαΐου και διαφαινόταν ότι μάλλον θα επικρατούσε η ΄Ενωση Κέντρου
Στις αρχές Απριλίου του 1967 έξι θεωρούμενοι «ακραιφνώς εθνικόφρονες» αντιστράτηγοι του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, αποφάσισαν να εισηγηθούν στον βασιλιά εγκαθίδρυση δικτατορίας, λόγω «κινδύνου απειλής της δημοσίας τάξεως», όμως ο Γεώργιος Παπαδόπουλος και η ομάδα του, Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος, πρόλαβαν τις εξελίξεις «πιάνοντας» απροετοίμαστους τον βασιλιά, τους πολιτικούς και τα ανώτατα κλιμάκια των ενόπλων δυνάμεων
Την 21η Απριλίου του 1967 η εφημερίδα «Καθημερινή» σε μονόστηλό της δημοσιεύει: « Την 2αν πρωινήν εξεράγη στρατιωτικόν κίνημαν. Συνελήφθησαν πολιτικοί άντρες. Την 2.30 πρωινήν δύναμις τεθωρακισμένων, κατέλαβεν το κέντρο των Αθηνών».
Κάποιοι από τους πολιτικούς άντρες που συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν πρώτοι στο κρατητήριο ήταν οι: Κ. Μητσοτάκης και Λ. Κύρκος, ακολούθησαν και άλλοι πολιτικοί άντρες και γύρω στις τρεις τα ξημερώματα προσήχθη και ο Γ. Παπανδρέου
Το στρατιωτικό κίνημα επικράτησε χωρίς καμία δυσκολία. Η ηγεσία των πραξικοπηματιών επισκέφτηκε τα Ανάκτορα και ζήτησε από το Βασιλιά Κωνσταντίνο να ορκίσει την κυβέρνηση τους. Ο Κωνσταντίνος, έπειτα από έναν σύντομο δισταγμό, νομιμοποίησε το πραξικοπηματικό κίνημα και όρκισε κυβέρνηση υπό τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κ. Κόλλια, με συμμετοχή αρκετών ανώτατων δικαστικών ως εγγυητών μετριοπάθειας, αλλά και με τους τρεις επικεφαλής του κινήματος Παπαδόπουλο- Παττακό- Μακαρέζο
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
Clogg, R. (1999). Σύντομη Ιστορία της Νεότερης Ελλάδας. Αθήνα: Ινστιτούτο του βιβλίου- Α. Καρδαμίτσα
Διαμαντόπουλος, Θ. (1997). Η Ελληνική Πολιτική Ζωή: Εικοστός αιώνας, από την προβενιζελική στη μεταπαπανδρεϊκή εποχή. Εκδόσεις: Παπαζήση
Νικολακόπουλος, Ηλ. (2013). Η ΚΑΧΕΚΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Κόμματα και Εκλογές, 1946-196. Εκδόσεις: Πατάκη
Παπαχελάς, Αλ. (1997). Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, Εκδόσεις: Εστία,
Ριζάς, Σ. (2008). Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΜΦΥΛΙΟ ΠΟΛΕΜΟ.
Κοινοβουλευτισμός και Δικτατορία. Εκδόσεις: Καστανιώτη
